ขุนลัวะอ้ายก้อม
“ขุนลัวะอ้ายก้อม” เป็นอีกหนึ่งความเชื่อของคนโบราณชาวจังหวัดแพร่ ที่เชื่อกันว่าเป็นผีหลวงหรือผีใหญ่ ที่คอยดูแลบริเวณพระธาตุช่อแฮจังหวัดแพร่นั่นเอง ซึ่งคนไทยโบราณเชื่อกันว่า “ขุนลัวะอ้ายก้อม” หรือผีหลวงนั้น จะเป็นบุคคลที่คอยดูแลและเฝ้าพระธาตุแห่งนี้กันมานานนับพันปี ซึ่งในตำนานพระธาตุช่อแฮ ก็ได้กล่าวไว้ว่า “ขุนลัวะ” ได้เกิดความศรัทธาที่ พระพุทธเจ้านั้นได้ฉันหมากและทำให้เมา แต่ไม่เกิดความอันตรายแต่อย่างใด ซึ่งสาเหตุนี้ก็เป็นสิ่งที่ทำให้พระพุทธเจ้านั้นได้มอบเส้นเกศาของพระพุทธเจ้าเอง ไว้ให้กับขุนลัวะ แล้วนำไปใส่พระอบฝังไว้ และเมื่อพระเจ้าได้ปรินิพพานลงไป ทางขุนลัวะก็เลยได้นำส่วนที่เป็นกระดูกของพระพุทธเจ้านั้น มาไว้ที่พระธาตุช่อแฮแห่งนี้ และได้ทำการดูแลและหวงแหนพื้นที่นี้มาอย่างยาวนานนั่นเอง
และในทุกๆปีที่เป็นวันขึ้น 5 ค่ำเดือน 6 เหนือนั้น ก็จะมีพิธีไหว้ “ขุนลัวะอ้ายก้อม” กันอยู่ทุกปีเสมอ เพราะคนโบราณเชื่อกันว่าเป็นการระลึกถึงผู้ที่มีความซื่อสัตย์และจงรักภักดีต่อพระพุทธเจ้าอย่าง “ขุนลัวะอ้ายก้อม” หรือที่เรียกว่าผีหลวงนั้นเอง โดยของไหว้ส่วนใหญ่นั้นที่ใช้มาไหว้ในงานพิธีของพระธาตุช่อแฮ
ส่วนใหญ่ก็จะเป็นหมากพลู ข้าวตอก ข้าวสาร เหล้า ดอกไม้ และน้ำเขียวเป็นหลัก เพราะเชื่อกันว่าเป็นสิ่งที่ “ขุนลัวะอ้ายก้อม” หรือผีหลวงนั้น โปรดปรานและชื่นชอบในตอนที่บังมีชีวิตอยู่นั่นเอง และนี่ก็เป็นอีกหนึ่งตำนานของความเชื่อคนโบราณ ที่ได้มีการจารึกไว้ในวัดพระธาตุช่อแฮของจังหวัดแพร่นั่นเอง
